Nowe przepisy dotyczące sztucznej inteligencji w Unii Europejskiej – AI ACT 2025
Sztuczna inteligencja odgrywa coraz większą rolę w naszym codziennym życiu. Automatyczne systemy rekomendacyjne, rozpoznawanie twarzy, inteligentne asystenty czy algorytmy decydujące o przyznaniu kredytu – to tylko niektóre z obszarów, w których AI wpływa na nasze decyzje i funkcjonowanie społeczeństwa. Dynamiczny rozwój tej technologii przynosi jednak nie tylko liczne korzyści, ale także poważne zagrożenia. Manipulacja użytkownikami, nadużycia w zakresie przetwarzania danych biometrycznych czy brak przejrzystości działania systemów AI to wyzwania, którym trzeba stawić czoła. W odpowiedzi na te problemy Unia Europejska wprowadziła AI Act – pierwszy kompleksowy akt prawny regulujący wykorzystanie sztucznej inteligencji na poziomie unijnym. Jego celem jest nie tylko ochrona obywateli przed nadużyciami, ale także stworzenie jasnych zasad dla rozwoju i implementacji AI w sposób etyczny i zgodny z prawem. Nowe przepisy obowiązują od 2 lutego 2025 roku i wyznaczają ramy dla odpowiedzialnego wykorzystania AI w różnych sektorach gospodarki oraz administracji publicznej.
Co to jest sztuczna inteligencja?
Sztuczna inteligencja (AI) to technologia, która pozwala komputerom wykonywać zadania, które zazwyczaj wymagają ludzkiego myślenia. AI potrafi analizować ogromne ilości danych, uczyć się na podstawie doświadczeń i podejmować decyzje. Korzystamy z niej na co dzień – kiedy wyszukiwarka podpowiada nam wyniki, kiedy smartfon rozpoznaje naszą twarz, a nawet wtedy, gdy serwisy streamingowe sugerują nam filmy i muzykę. AI ma ogromny potencjał, ale może być też niebezpieczna. Może wpływać na nasze decyzje, zbierać dane bez naszej wiedzy, a nawet wzmacniać niesprawiedliwe podziały społeczne. Właśnie dlatego Unia Europejska wprowadziła nowe przepisy – AI Act.
Dlaczego powstał AI Act?
AI rozwija się bardzo szybko, a prawo nie zawsze nadąża za technologią. Niektóre firmy i organizacje mogą wykorzystywać AI w sposób, który narusza prywatność ludzi, wprowadza ich w błąd lub prowadzi do dyskryminacji. AI Act to zbiór przepisów, które mają sprawić, że sztuczna inteligencja będzie używana w sposób bezpieczny i etyczny. Dzięki nim użytkownicy będą lepiej chronieni, a firmy będą musiały stosować AI w sposób odpowiedzialny.
Jakie praktyki AI są zakazane?
Unia Europejska zdecydowała się na wprowadzenie jasnych zakazów dotyczących AI. Nie wolno wykorzystywać sztucznej inteligencji do:
- Manipulowania ludźmi w sposób, który ogranicza ich zdolność do podejmowania świadomych decyzji. Na przykład nie można używać AI do celowego wywoływania silnych emocji (np. strachu czy gniewu) w mediach społecznościowych.
- Wpływania na osoby szczególnie podatne na manipulację, np. dzieci, osoby starsze czy ludzi w trudnej sytuacji życiowej.
- Masowego zbierania wizerunków ludzi z internetu czy kamer monitoringu w celu tworzenia systemów rozpoznawania twarzy.
- Automatycznego oceniania emocji pracowników lub uczniów – chyba że jest to konieczne np. w celach medycznych.
- Stosowania systemów rozpoznawania twarzy w miejscach publicznych bez wyraźnego powodu związanego z bezpieczeństwem.
Firmy, które złamią te przepisy, mogą zapłacić nawet 35 milionów euro kary lub 7% swoich globalnych przychodów.
AI Literacy – edukacja o AI dla każdego
Oprócz zakazów AI Act kładzie duży nacisk na edukację. Każda firma, która korzysta ze sztucznej inteligencji, ma obowiązek zapewnić swoim pracownikom odpowiednie szkolenia. Chodzi o to, by ludzie nie tylko umieli korzystać z AI, ale też rozumieli jej działanie, ograniczenia i możliwe zagrożenia. W praktyce oznacza to, że organizacje będą musiały wdrożyć programy edukacyjne, które pomogą pracownikom świadomie i odpowiedzialnie korzystać z nowych technologii.
Co to oznacza dla zwykłych ludzi?
Nowe przepisy mają sprawić, że AI stanie się bardziej przejrzysta i bezpieczna dla wszystkich użytkowników. Firmy będą musiały jasno informować, w jaki sposób wykorzystują AI i jakie dane zbierają. Jeśli korzystasz z aplikacji lub usług online, będziesz miał większą kontrolę nad tym, jak twoje dane są przetwarzane. Na przykład, jeśli aplikacja analizuje twoje zachowanie w internecie, musi jasno poinformować cię o tym i dać ci możliwość zrezygnowania z takiego śledzenia. Dzięki AI Act użytkownicy będą lepiej chronieni przed nadużyciami.
Co to oznacza dla firm i pracowników?
Dla firm, właścicieli i pracodawców AI Act oznacza konieczność dostosowania swoich działań do nowych regulacji, które obejmują nie tylko sposób wykorzystywania sztucznej inteligencji, ale także edukację pracowników i zapewnienie odpowiednich procedur ochrony prywatności. Firmy będą musiały zainwestować w technologie i narzędzia, które umożliwią zgodność z przepisami, a także wprowadzić mechanizmy monitorowania wykorzystywania AI. W przypadku nieprzestrzegania przepisów, grożą im wysokie kary finansowe.
Pracodawcy będą musieli zorganizować szkolenia dla swoich pracowników, aby ci potrafili odpowiedzialnie korzystać z AI oraz zrozumieli jej wpływ na życie prywatne i zawodowe. To oznacza, że firmy będą musiały angażować się w tworzenie kultury odpowiedzialnego stosowania nowych technologii.
Z kolei pracownicy zyskają większą kontrolę nad swoimi danymi i będą mogli liczyć na bardziej przejrzyste informacje o tym, jak AI jest wykorzystywana w ich pracy. Będą także lepiej przygotowani na współpracę z nowymi technologiami, co może przyczynić się do zwiększenia ich efektywności oraz świadomego korzystania z narzędzi AI w codziennej pracy.
Dla właścicieli firm AI Act to także wezwanie do rewizji procesów, zarządzania danymi i bezpieczeństwa technologicznego w organizacji. Zgodność z regulacjami może stać się elementem wyróżniającym firmę na rynku, szczególnie w kontekście zaufania konsumentów i partnerów biznesowych.
Podsumowanie
AI Act to przełomowe prawo, które wprowadza zasady odpowiedzialnego korzystania ze sztucznej inteligencji. Nowe przepisy chronią ludzi przed manipulacją, dbają o prywatność i nakładają na firmy obowiązek edukowania swoich pracowników. Dzięki temu AI w Europie będzie rozwijana w sposób bardziej etyczny i bezpieczny dla wszystkich.